Βότανα και βοτανολογία – λίγα λόγια μέσα από τα γραπτά του Θεόφραστου.
Από το Θεόφραστο έχει μεταφερθεί σε μας σήμερα η πληροφορία πως οι κάτοικοι της Αρκαδίας κατά την εποχή της ανοίξεως δεν έπιναν φάρμακα αλλά μόνο γάλα -«γαλακτοποτείν» όπως χαρακτηριστικά αναφέρει- και αυτό διότι το γάλα περιείχε όλες τις ουσίες από τα βότανα , μεταξύ αυτών και πολλές τσουκνίδες , που τα ζώα έτρωγαν την περίοδο της ανοίξεως.
Ο Θεόφραστος ο μεγάλος αυτός σοφός της αρχαιότητας θεωρείται ο πατέρας της βοτανικής και τα βοτανικά έργα του είναι τα πρώτα στο είδος τους στην παγκόσμια λογοτεχνία.
Είναι ο πρώτος που μας άφησε μια συστηματική καταγραφή των φυτών και των βοτάνων σε δύο μεγάλες βοτανικές πραγματείες.
α) στο έργο του «Περί Φυτών Ιστορίας»-Historia de Plantis- το οποίο περιείχε εννέα βιβλία -αρχικά δέκα- εκ των οποίων το 9ο ήταν αφιερωμένο στα βότανα και στις ιατρικές τους ιδιότητες.
Και
β) στο De Plantarums Causis «Οι αιτίες των φυτών» το οποίο περιείχε έξι βιβλία – αρχικά οκτώ.
Οι δυό αυτές πραγματείες αποτελούν τη σημαντικότερη συνεισφορά στην επιστήμη της βοτανολογίας από την αρχαιότητα μέχρι και το μεσαίωνα.
Ο Θεόφραστος είχε ένα ευρύ πεδίο γνώσης.
Οι γνώσεις του πάνω στα φυτά της Ελλάδας ήταν τεράστιες , καθώς είχε ταξιδέψει σε σχεδόν όλη την Ελλάδα.
Εξαιρετικές ,όμως , ήταν και οι γνώσεις του πάνω στα ξένα φυτά.
Ήταν γνώσεις τις οποίες απέκτησε μελετώντας τα φυτά που του έστελνε και ο Μέγας Αλέξανδρος από τις μακρινές του εκστρατείες.
Ασχολήθηκε με 500-550 είδη και ποικιλίες φυτών.
Οι περισσότερες από αυτές τις καλλιεργούσαν ήδη στον ελλαδικό χώρο ,οι άλλες ήταν άγρια φυτά και βότανα σε μεγάλο βαθμό άγνωστα και ανώνυμα.
Επειδή οι ορολογίες ήταν ανεπαρκείς αναγκάστηκε να εισάγει νέους τεχνικούς όρους.
Μερικά από τα άγρια φυτά είχε προσπαθήσει να τα εγκλιματίσει – όχι πάντα με επιτυχία.
Ο Θεόφραστος άρχισε να ενδιαφέρεται για τη βοτανολογία ως μορφή γνώσης.
Στη συνέχεια η προσοχή του στράφηκε στη ζωή των φυτών σε όλες τις μορφές της καθώς και στους λόγους για τους οποίους συνέβαιναν διάφορα φαινόμενα που ο ίδιος είχε παρατηρήσει.
Ο Θεόφραστος ήταν μαθητής του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη και ο συνεχιστής του Λυκείου του- «της Περιπατητικής σχολής του».
Παρέμεινε διευθυντής της σχολής επί 25 χρόνια διδάσκοντας και γράφοντας ανελλιπώς.
Λέγεται ότι οι μαθητές της σχολής του ξεπερνούσαν τις δύο χιλιάδες άτομα -2000-και
ότι ο «περιπατητικός» του αποτέλεσε τον πρώτο βοτανικό κήπο.
Πιθανολογείται πως ο κήπος του περιείχε βότανα τα οποία μελετήθηκαν από τον ίδιο και τους μαθητές του!
Ο Θεόφραστος ήταν ερευνητής, φιλόσοφος,παρατηρητής της φύσης.
Είναι κρίμα που δεν έχουν σωθεί τα συγγράμματά του παρά μόνο αποσπάσματα αυτών, αρκετά όμως ώστε να μας μεταφέρουν κάποιες από τις πεποιθήσεις και απόψεις του.
Ο Θεόφραστος μέσα από τα γραπτά του αφήνει να εννοηθεί ότι όλα τα έμβια όντα συνδέονται με φυσική συγγένεια.
Απέρριπτε τις αιματηρές θυσίες και βέβαια απέρριπτε την κακομεταχείριση των ζώων.
Μας δίνει μια σαφή εικόνα των αντιλήψεών του περί λατρείας.
Εκτός από την περιγραφή του τρόπου συλλογής των βοτάνων και τον τρόπο εξαγωγής εκχυλισμάτων από αυτά,μας περιγράφει τη μορφολογία τους και
τις θεραπευτικές τους ιδιότητες.
Μας περιγράφει πως γινόταν η συλλογή και η κοπή των ριζών των βοτάνων – περιγραφή της ριζοτομίας.
Οι ριζοτόμοι ήταν βοτανοσυλλέκτες οι οποίοι έδρασαν στην αρχαία Ελλάδα και όπως φαίνεται από την ετυμολογία της λέξης ήταν αυτοί που ασχολούνταν με τη συλλογή των ριζών των βοτάνωναλλά και με την καλλιέργεια φαρμακευτικών φυτών.
Ριζοτόμοι οι απασχολούμενοι με τη ριζοτομία και «ριζοτομικόν» το βιβλίο που έχει γραφτεί από το ριζοτόμο.
Επίσης από τον Θεόφραστο μαθαίνουμε ότι τα περισσότερα ιατρικά βότανα φύονται στο Πήλιο στη Θεσσαλία,στο Τελεύθριο στην Εύβοια,στον Παρνασσό,
στην Αρκαδία και στη Λακωνία.
Από το Θεόφραστο έχει μεταφερθεί σε μας σήμερα η πληροφορία πως οι κάτοικοι της Αρκαδίας κατά την εποχή της ανοίξεως δεν έπιναν φάρμακα αλλά
μόνο γάλα -«γαλακτοποτείν» όπως χαρακτηριστικά αναφέρει- και αυτό ,
διότι το γάλα περιείχε όλες τις ουσίες από τα βότανα -μεταξύ αυτών και πολλές τσουκνίδες -πουτα ζώα έτρωγαν την περίοδο της ανοίξεως.
Άλλο ένα βότανο που μνημονεύει εκτενώς ο Θεόφραστος είναι το δίκταμο της Κρήτης.
Γράφει πως το δίκταμο μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε πολλές ανισορροπίες και παθήσεις του οργανισμού ακόμη και
στη δυστοκία των γυναικών.
Επίσης είχε από τότε επισημάνει τη σπανιότητα του βοτάνου, διότι το αναζητούσαν και το τρώνε οι πληγωμένες αίγες οι οποίες
τρώγοντας το δίκταμο απέβαλλαν τα βέλη που τις είχνα πληγώσει-μία άποψη την οποία μνημονεύουν και ο Αριστοτέλης και ο Γαληνός.
Αυτά τα λίγα προσωρινά για τον Θεόφραστος τον πατέρα της βοτανολογίας ,το μεγαλύτερο συγγραφέα της βοτανικής μέχρι την Αναγέννηση, ο οποίος αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στην Επιστήμη και τη Φιλοσοφία.
Πέθανε 85 ετών για κάποιους,107 για κάποιους άλλους,περίπου το 287 π.Χ.
Μέχρι το τέλος της ζωής του δίδασκε και εργαζόταν.
Λέγετε ότι έκλεισε τη ζωή του με το παράπονο για την μικρή διάρκειά της που τελειώνει πάνω που αρχίζει η εμβάθυνση στα προβλήματα της.
Ένα από τα πιο όμορφα και συγκλονιστικά ρητά του ήταν και το:
«ο χρόνος είναι το πολυτιμότερο από όσα σπαταλάμε»
Κείμενο και επιμέλεια κειμένου:thalia-botanologia.gr
galatsinews.gr 10-06-2019
- Tags: botanologia, Θεόφραστος
